สุขภาพช่องปากและฟันกับความเสี่ยงของโรคหลอดเลือดสมองในคนอายุน้อย (Stroke in the Young)

โรคหลอดเลือดสมอง (stroke) เกิดจากภาวะที่สมองได้รับการไหลเวียนของเลือดลดลงหรือหยุดชะงักจากการมีหลอดเลือดตีบ หรือหลอดเลือดแตก นำไปสู่การตายของเซลล์ประสาทต่างๆ และเป็นหนึ่งในสาเหตุการเสียชีวิตและความพิการสำคัญ แม้ว่าโดยทั่วไปจะพบในผู้สูงอายุ แต่ในปัจจุบันมีแนวโน้มพบผู้ป่วย stroke ในกลุ่มอายุน้อยเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ โดยเฉพาะในกลุ่มอายุต่ำกว่า 50 ปี ซึ่งมักไม่มีปัจจัยเสี่ยงแบบดั้งเดิม เช่น ความดันโลหิตสูง เบาหวาน หรือไขมันในเลือดผิดปกติ

งานวิจัยในปัจจุบันเริ่มค้นพบความเชื่อมโยงระหว่างสุขภาพช่องปากและฟัน โดยเฉพาะโรคปริทันต์อักเสบ (periodontitis) กับความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นต่อการเกิด stroke ในคนกลุ่มนี้ ทั้งนี้ ทฤษฎีที่อธิบายกลไกเชื่อมโยงระหว่างโรคปริทันต์อักเสบกับการเกิดโรคหลอดเลือดสมอง มีอยู่ 2 กลไกหลัก ได้แก่

1. การอักเสบเรื้อรังที่ส่งผลทั่วร่างกาย (Systemic inflammation) โรคปริทันต์อักเสบเป็นภาวะการติดเชื้อเรื้อรังที่เหงือก ซึ่งกระตุ้นให้ร่างกายสร้างและปล่อยสารอักเสบ (เช่น IL-6, TNF-α, CRP) เข้าสู่กระแสเลือดอย่างต่อเนื่อง สารอักเสบเหล่านี้จะไหลเวียนไปทั่วร่างกายและส่งผลเสียต่อหลอดเลือดโดยตรง โดยกระตุ้นให้เกิดภาวะหลอดเลือดแข็งตัว (atherosclerosis) และรบกวนสมดุลการแข็งตัวของเลือด ส่งผลให้ร่างกายอยู่ในภาวะที่เกิดลิ่มเลือดได้ง่ายขึ้น (Pro-thrombotic state) และเพิ่มความเสี่ยงให้หลอดเลือดอุดตันในที่สุด
2. การแพร่กระจายของเชื้อแบคทีเรียสู่กระแสเลือด (Bacteremia) ผู้ป่วยโรคปริทันต์อักเสบจะมีแบคทีเรียชนิดก่อโรค เช่น Porphyromonas gingivalis ในช่องปากจำนวนมาก ซึ่งสามารถหลุดรอดเข้าสู่กระแสเลือดได้ เมื่อเข้าสู่กระแสเลือดแล้ว เชื้อแบคทีเรียเหล่านี้จะเดินทางไปเกาะติดกับผนังหลอดเลือดโดยตรง การเกาะติดนี้จะกระตุ้นให้เกิดการอักเสบเฉพาะที่ ส่งเสริมการสร้างคราบไขมันสะสมตามผนังหลอดเลือด (atheromatous plaque) และทำลายเซลล์เยื่อบุผนังหลอดเลือด ซึ่งทั้งหมดนี้นำไปสู่ภาวะหลอดเลือดตีบตันได้

จะเห็นได้ว่า ภาวะอักเสบเรื้อรังในช่องปากที่เกิดจากการดูแลสุขอนามัยที่ไม่ดีนั้น นับเป็นปัจจัยเสี่ยงร่วมอย่างหนึ่งที่ส่งผลกระทบต่อร่างกายโดยรวม ผ่านกลไกต่างๆ เช่น การกระตุ้นให้เกิดสารอักเสบทั่วร่างกาย การก่อตัวของลิ่มเลือด และการสะสมของคราบไขมันในหลอดเลือด ซึ่งกลไกเหล่านี้อาจมีส่วนเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดสมอง ข้อมูลนี้สอดคล้องกับงานวิจัยที่ชี้ให้เห็นถึงความสัมพันธ์ที่เป็นไปได้ระหว่างปัญหาสุขภาพช่องปากกับความเสี่ยงของโรคหลอดเลือดสมองในคนอายุน้อย

สุขภาพช่องปากที่ดีมีความเชื่อมโยงกับสุขภาพโดยรวมของร่างกาย ดังนั้น การพบทันตแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพช่องปากเป็นประจำ ควบคู่กับการดูแลทำความสะอาดช่องปากและฟันให้ดีอยู่เสมอ จึงน่าจะเป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยลดปัจจัยเสี่ยงโดยรวมของโรคหลอดเลือดสมองได้ โดยเฉพาะในกลุ่มประชากรอายุน้อย

บทความและข้อมูลความรู้ทางทันตกรรมโดย

ผศ.ทพ.ดร.อรรถวุฒิ เลิศพิมลชัย

อาจารย์ประจำภาควิชาปริทันตวิทยา

ผศ.ทพ.นพ.วรภัทร ตราชู

อาจารย์ประจำภาควิชาศัลยศาสตร์

References

1. Lee YT, Tsai CF, Yen YC, Huang LK, Chao SP, Hu LY, et al. Periodontitis is a potential risk factor for transient ischemic attack and minor ischemic stroke in young adults: A nationwide population-based cohort study. J Periodontol. 2022 Dec;93(12):1848-1856.
2. Leonov G, Salikhova D, Starodubova A, Vasilyev A, Makhnach O, Fatkhudinov T, et al. Oral Microbiome Dysbiosis as a Risk Factor for Stroke: A Comprehensive Review. Microorganisms. 2024 Aug 22;12(8):1732. 
3. Baniulyte, G., Piela, K. & Culshaw, S. How strong is the link between periodontitis and stroke?. Evid Based Dent 22. 2021;22:10–11.
4. Bell S, Gibson GT, Harshfield EL, Markus HS.  Is periodontitis a risk factor for ischaemic stroke, coronary artery disease and subclinical atherosclerosis? A Mendelian randomization study, Atherosclerosis. 2020;313:111-7.